عمق نفوذ سلبریتی‌ها چقدر است؟
با این وجود در خصوص تحلیل چنین اتفاقی باید به این پرسش پاسخ داد که عمق نفوذ این سلبریتی‌ها در فضای عمومی به چه اندازه است؟ آیا یک خواننده و یک سلبریتی که از هوادارانش درخواست کامنت میلیونی می‌کند و این درخواست وی محقق می‌شود، در باقی موارد هم مطالبات وی از مخاطبانش با چنین پاسخی مواجه می‌شود؟
اصالت فالوئرهای تتلو نسبت به برخی چهره‌ها بیشتر است
پوریا آسترکی، کارشناس مسائل فضای مجازی در گفت‌وگو با ایرناپلاس گفت: «امیر تتلو کمی بیش از دو میلیون فالوئر در اینستاگرام دارد. وضعیت کاربران او از نظر اصالت کاربرانش، به نسبت بسیاری از چهره‌های معروف اینستاگرام فارسی تا جایی که من بررسی کرده‌ام، وضعیت مطلوب‌تری است. یعنی کاربرانش واقعی‌تر هستند. تخمین من این است که حداقل ۷۰% از فالوئرهای ایشان واقعی هستند. این در میان کاربران پرطرفدار اینستاگرام فارسی عدد خوبی است. چون بسیاری از آنها فالوئر خریده‌اند، ولی به نظر می‌رسد بخش زیادی از فالوئرهای امیر تتلو واقعی هستند. ضمن اینکه با اطمینان نمی‌توان گفت که آن ۳۰% هم فیک هستند. الگوریتم‌ها گاهی خطا دارند و کاربر واقعی را فیک و کاربر فیک را واقعی نشان می‌دهند و با توجه به اینکه الگوریتم‌ها عمدتاً برای زبان انگلیسی طراحی شده‌اند، گاهی این اتفاقات می‌افتد. اما امیر تتلو بین چهره‌های معروف اینستاگرام فارسی از نظر اصالت فالوئرها وضعیت بهتری دارد».
آسترکی ادامه داد: «در مورد پستی که بیش از ۱۷ میلیون کامنت گرفته است، از نظر اصالت تصویر پست خوب و تکه‌ای از ترانه قشنگی است که با صدای خوبی در استودیو ضبط شده است و جذابیت دارد. بنابراین محتوا غیر جذاب نیست که صرفاً تتلو آنها را مجبور به کامنت‌گذاری کرده باشد.»
وی در خصوص زمینه‌های این اتفاق گفت: «این اولین باری نیست که امیر تتلو میلیونی کامنت می‌گیرد. او در سال ۲۰۱۹ حداقل در سه پست دیگر بیش از یک میلیون کامنت گرفته است. کامنت گرفتن میلیونی برای او اتفاق تازه‌ای نبود. ۱۷ میلیون کامنت گرفتن یک بازی بود که بچه‌ها بیایید و برای من کاری بکنید. منظور من از بازی نیرنگ نیست و منظور من دقیقاً بازی است. او با این بازی‌سازی که برای فالوئرهایش انجام داده است، از بین علاقه‌مندان واقعی خود ۱۷ میلیون کامنت گرفته است. اما در همین پست تعداد دیده شدن ویدئو کمتر است. همچنان که تعداد لایک‌های کمتری هم دارد. پست تتلو ۱۷ میلیون کامنت گرفته است، ۷۹۰۳۸۰ لایک دارد و تعداد دیده شدن ویدئو در آن پست ۷۵۹۵۹۴۰ بار است».
ماجرا طبیعی است
این کارشناس شبکه‌های اجتماعی گفت: «بنابراین می‌توانیم تصور کنیم تعداد کسانی که کامنت گذاشته‌اند، از تعداد کسانی که لایک کردند کمتر است. به‌طور معمول هم این‌طور است و برای همین من حدس می‌زنم حداکثر چیزی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر این کامنت‌ها را گذاشته‌اند. عدد واقعی شاید کمتر از این باشد، ولی من فکر نمی‌کنم بیشتر از این باشد. در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از فالوئرهای ایشان در این بازی شرکت کرده‌اند».
وی افزود: «تمام این اتفاق به یک ماجرای طبیعی و ارگانیک برمی‌گردد. فردی که محبوبیت دارد و علت محبوبیت او موسیقی و شعرهای اوست و مسائل دیگری نیز وجود دارد که به آنها می‌پردازیم، این فرد یک بازی برای طرفداران خود تعریف کرده است که یک کار گروهی است که نتیجه‌ای دارد و نتیجه‌اش شکستن رکورد تعداد کامنت‌های یک پست اینستاگرام است. او رکورد ۱۵ میلیون کامنت را شکست و رکورد جدید را در اختیار گرفت. بازی، بازی جذابی است. بعضی از افراد به دفعات کامنت داده‌اند تا در این بازی شرکت کنند. این اقدام تمام معیارهای یک بازی را دارد. هدف جذاب دارد، شرکت در آن ساده است و توانایی و هزینه و استعداد خاصی نمی‌خواهد و به‌جز هدف جالب که محرک اصلی شرکت در این بازی است، علاقه به تتلو نیز مؤثر بوده است. همه چیز در این داستان طبیعی و سالم به نظر می‌آید و فریبی در این بازی وجود ندارد».
پوریا آسترکی در خصوص دامنه تأثیرگذاری سلبریتی‌ها در حوزه عمومی گفت: «نکته بعدی این است که آیا سلبریتی‌های شبکه‌های اجتماعی توانایی بسیج عمومی در موضوعات مختلف را دارند یا نه؟ این سؤال پیچیده و چندوجهی است. آیا سلبریتی‌ها تأثیرگذارند؟ بله، بدون شک. چون طرفداران سلبریتی‌ها تا حدی توانایی‌ها و موفقیت و یا جذابیت فرد را در خود شبیه‌سازی می‌کنند و لذت را در آن می‌بینند و به این صورت سلبریتی‌ها برای مردم جذابیت پیدا می‌کنند».
وی افزود:«اما اینکه سلبریتی‌ها در هر موضوعی تأثیرگذار باشند، محل بحث است. به‌طور طبیعی وقتی بحث فوتبال و موضوعی ورزشی مطرح است، فردی که در حوزه ورزش مطرح‌تر است، نفوذ بیشتری دارد. سلیقه موسیقیایی جامعه در مورد سلبریتی‌هایی که در موسیقی فعالیت می‌کنند، جهت‌دهی می‌کنند. سلیقه سینمایی جامعه نیز همین‌طور است و تأثیرگذاری سلبریتی‌ها به‌طور عمده در حوزه تخصصی است، که به آن مرتبط هستند. ولی آنها می‌توانند در مسائل دیگری نیز تأثیرگذار باشند؛ مثل موضوعات روزمره اجتماعی، یا در نگاه ما به دنیا و به جامعه و کشورمان و خودمان».
سطح اثر سلبریتی‌ها به نوع درخواستشان مربوط است
آسترکی گفت: «اگر سلبریتی مورد علاقه من، فرد ناامیدی باشد، رفته‌رفته این ناامیدی به من نیز تسری پیدا می‌کند و برعکس. بنابراین در موضوعات عمومی و در رفتار و حس‌وحال عمومی جامعه، مجموعه سلبریتی‌ها تأثیرگذار هستند. ولی به‌راحتی نمی‌توان این ایده را قبول کرد که سلبریتی‌ها بتوانند بسیج عمومی ایجاد کنند. به‌طور مثال در مسائل سیاسی و در مسائلی که به تغییر جدی در جامعه منجر شود. تلاش سلبریتی در این موضوع که مردم کیسه پلاستیکی استفاده نکنند تأثیرگذار است، اما این موضوع به شرایطی عملی‌تر و اکت عملی‌تری از لایک‌زدن و کامنت‌دادن و یا دیدن ویدئو و فالوکردن نیاز دارد. شاید اگر همه سلبریتی‌های ایران بگویند کیسه پلاستیکی استفاده نکنید، مؤثر باشد ولی لزوماً این تأثیر جدی و عمده نیست».
آسترکی در مورد الگوی واکنش مخاطبان سلبریتی‌ها گفت: «وقتی کسی سلبریتی‌ها را در اینستاگرام دنبال می‌کند، این موضوع در چهارچوب خاصی است. یعنی من شما را دنبال می‌کنم، به شما کامنت می‌دهم، شما را دنبال می‌کنم و لایک می‌زنم و پست‌ها را استوری می‌کنم. این‌ها چیزهایی تعریف شده است. وقتی از توانایی بسیج عمومی حرف می‌زنیم، باید بدانیم این توانایی در چه حوزه‌ای است. اگر پست گذاشته شود که استفاده از کیسه پلاستیکی بد است، استقبال می‌شود. چون این عمل در چارچوب اینستاگرام تعریف شده و خارج از آن نیست. به همین دلیل می‌بینیم وقتی در موضوعی مثل کمک به زلزله‌زدگان تعدادی سلبریتی شماره حساب می‌دهند مبالغ بالایی جمع‌آوری می‌شود. ولی اگر این مبلغ را با میزان محبوبیت و تعداد فالوئرها مقایسه کنیم، معمولاً عدد چشمگیری نیست و گاهی حتی ناچیز است. پس جایی که به فعل عملی نیاز است آنجا داستان عوض می‌شود».
پوریا آسترکی در پاسخ به علت اقبال به این خواننده رپ گفت: «در روزهای اخیر هم زمان با بحث ویدئوی آقای تتلو، بحث اعتراضات و کشمکش بین چهره اینستاگرامی دیگری با جامعه را شاهد بودیم. تفاوتی وجود دارد. درصد تعاملات و اصالت فالوئرهای تتلو بارها و بارها بهتر از «مستر تیستر» است. یعنی تتلو اینجا آدمی اصیل است. ولی مستر تیستر در ترکیب فالوئرهایش، فیک بیشتری دارد و شاید نصف فالوئرهایش فیک باشند و هم میزان تعاملاتش بسیار پایین‌تر است. بنابراین هر کسی بر سر زبان‌ها بیفتد و بخواهد خودش را مطرح کند، آدم محبوبی است و طرفدار دارد».
مستر تیستر فردی است که با صفحه خود در حوزه غذا و رستوران‌ها فعال است.
چرا تتلو جذاب است؟
وی افزود: «تتلو موسیقی دارد و موسیقی برای تعداد زیادی جذاب است. او برای کسانی که سبک موسیقی او را می‌پسندند، محبوب است. تتلو ویژگی‌های دیگری نیز دارد. یکی از ویژگی‌های تتلو این است که او صادق است. آن هم در جامعه‌ای که ریا تبلیغ می‌شود و گاهی حتی از طرف برخی ریا ترویج می‌شود و به‌نوعی ظاهرسازی و حفظ ظاهر در بخش‌هایی سیاست رسمی است».
وی در خصوص جذابیت این خواننده گفت: «تتلو آدم واقعی است. ما نمی‌گوییم خوب است، ولی می‌گوییم واقعی است. او از حرف زدن در مورد تابوهایی که مورد ریا و ظاهرسازی قرار می‌گیرد، عار ندارد و ادبیاتی غیرمحترمانه به کار می‌برد. درباره مواد مخدر حرف می‌زند. این صداقت که از منبع خوب یا بدی است و ما آن را ارزش‌گذاری نمی‌کنیم، خودش برای عده‌ای ایجاد جذابیت می‌کند. وی عموماً برای کسانی که از ریا و ظاهرسازی خسته‌اند، جذاب است. صداقت تتلو او را برای طرفدارانش جذاب کرده است. به‌طوری که وقتی بازی تعریف می‌کند، با او همراه هستند. در فرهنگ غربی در ارتباطات، تئوری‌ای وجود دارد و گفته می‌شود خانم‌های جوان جذب پسران بد می‌شوند. پسر بد، کسی است که ماجراجویی می‌کند و خوش‌اخلاق نیست و بددهن است و اهل دعواست و گاهی لات‌بازی درمی‌آورد و کوتاه نمی‌آید و مهربانی زیادی ندارد. در تعریف این پدیده می‌گویند چون پسر بد صادق است و خوب و بد او مشخص است، این صداقت و پنهان نکردن چیزهای بد، زن‌ها را جذب می‌کند. تتلو پسر بد جامعه ما است و عده‌ای او را به‌خاطر صداقتش می‌پسندند».
آسترکی ادامه داد: «محبوبیت را نباید در سطح دید. بلکه باید در موضوع دید. یک رهبر بزرگ اجتماعی و یا یک شخصیت سیاسی نیز به‌نوعی سلبریتی است. او شاید مردم را به انقلاب تشویق کند و یا تلاش برای انقلاب به‌صورت جدی انجام شود. او در حوزه خود نفوذ دارد. فوتبالیست و هنرمند موسیقی نیز در حوزه خود نفوذ دارند و همه آنها در حوزه عمومی نیز نفوذ دارند، که کمتر دیده می‌شود. مثل ناامیدی یا ایراداتی که سلبریتی‌ها به عرصه هویت وارد می‌کنند. در حوزه عمومی، چون موضوعات ساده برای همه قابل فهم است، تأثیر می‌گذارند. این تأثیر لزوماً به کنشی عملی نمی‌انجامد، ولی می‌تواند کیفیت ذهن افراد را بهبود دهد و یا تخریب کند».
آسترکی در خصوص ماهیت شبکه‌های مجازی گفت: «اگر بازی را در شبکه‌های اجتماعی قبول کنیم، یعنی بپذیریم که شبکه‌های اجتماعی برای مطالعه تأثیر در فضای کلی جامعه و فضای واقعی مرجع مناسبی هستند، مطالعه تأثیر در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند میزان نفوذ را مشخص کند. به‌طور مثال؛ تتلو و مستر تیستر را مقایسه کنیم. موضوعاتی که مورد علاقه تتلو است، معمولاً هشتک‌هایی است که بیشتر استفاده می‌کند. میزان این تأثیر با فاکتورهایی مثل نرخ تعامل، نسبت تعداد لایک به پست، و تعداد دیده شدن ویدئوهایش می‌تواند کمیت‌هایی را برای مطالعه، میزان نفوذ طراحی کرد و با افراد دیگر قیاس کرد».
گفت‌وگو از سیدعمادالدین محمودی
نظر شما